Onanizm cinsəliik anlamında öz-özünü xəbərdar etmə davranışı olaraq tanınır. Ancaq uşaqlarda,əsasəndə məktəbə qədər dövrdə olduqca sıx görülən bir inkişaf mərhələsidir. Uşağın bədənini tanımağa başlaması ilə birlikdə ortaya çıxan və erkən uşaqlıq dövründə tez-tez rastlanan bir vəziyyətdir.
“Cinsəllik yetişkinlərə xas bir anlayışdır” stereotipi əslində tamamilə yanlışdır. Çünki inkişafın hər dövründə cinsəllik vardır.Körpələrdə belə.Hamımız altı açıldığında ayaqlarını bir-birinə sürtən,əlləri ilə genital orqanına toxunan və bundan böyük həzz alan körpələr müşahidə edilmişdir.Son dərəcə həssas bir dəriyə sahib olan körpələr üçün xarici dünya ilə və öz bədəni ilə münasibət qurmağın ən təsirli yolu toxunmaqdır.Körpə böyüdükcə toxunma ilə tanıma dəvam edir.Toxunmağa digər duyğu orqanlarının inkişaf edən funksiyaları da əlavə olunur.
3 yaşlarında uşaqda cinsi maraq artır. Cinsiyyətlərinin fərqini anlıyır,fərqliliklərinin kəşfinə çıxırlar. Gözlənilməyən suallar verir,cavablar axtararlar. Bu arada genital bölgənin həssaslığı artar.Uşaq genital bölgəsinə təsadüfən toxunduqda xoşuna gedən müəyyən təəssüratlar alır və bu həzzi yaşamaq üçün təkrar-təkrar toxunur.Uşaqlar əsasən bu dövrdə ilk masturbasiya təcrübəsini yaşayarlar.Üstəlik uşaqlar yeni bir şey keşfetdiklərində o şeyi təkrarlama meylindədirlər.Başqa bir şey maraqlarını çəkənə kimi onu davam etdirirlər.
Bəzən də,premastürbasiya diyəbiləcəyimiz tualetə gedişi geciktirmə davranışı şəklində bir vəziyyətdə ortaya çıxa bilər. Uşaq oynamaqda olduğu oyunu bölməmək üçün tualetə gedişini mümkün qədər gecikdirir. Daha sonra sidik ifrazını az qala tuta bilməz hala gəlib tualete getdiyində cinsəl həzz deyə biləcəyimiz bəzi şeyləri yaşıyar. Oyuna başı qarışaraq tualetə getməyi gecikdirmə bir neçə dəfə təkrarlandığında isə uşaq, sidiyini geciktirmə ilə sidik ifrazını etdiyi zaman yaşadığı həzz verən yaşantılar arasındakı əlaqəni qurur.Bundan sonra,tualetə gedişini qəsdən geciktirməyə başlıyır və bəzi zamanlarda sidiyi geldiyi zaman əliylə sıxaraq başqa cür həzzlərə keçə bilir.
Bu vəziyyət bəzən validenlər üçün qəbul edilə bilməyən ,narahatlıq verən bir vəziyyət ola bilər. Bu cür erkən yaşda başlayan və cinsəl məzmunlu bir davranışı uşaqlarına və bu uşağın valideynləri olaraq özlərinə yaraşdırmırmayıb, özlərini pis hiss edirlər.Hətta bəzi ailələr uşaqlarını yetışdirərkən səhvə yol verdiklərini,ya da uşaqlarının bir xəstəliyi olduğunu düşünə bilirlər, günahkarlıq və utanmaq duyğusu ilə bu mövzudan heç kimə danışmırlar.
Bu vəziyyət əsasən uşağın öz bədənini,cinsiyyətinini tanıdığı və bu tanışığı test etdiyi bir vəziyyətdir.Özünə heç toxunmamış bir uşaq düşünülə bilməz.Bəzi valideynlər bu vəziyyəti yaşadıqlarını xatırlasalar belə eyni vəziyyəti uşaqlarında görməktən xoşlanmırlar.Amma sağlam və normal olan uşağın özünə toxunmasıdır.Bunun tərsi bir vəziyyət anormallıq göstəricisidir.Vəziyyəti bu cür qiymətləndirməyə çalışmaq,uşaqlarında masturbasiyani qəbul etməkdə çətinlik çəkən valideynlər üçün uyğun yanaşmadır.
Masturbasiya cinsiyyət fərqi olmadan,əllə və ya bir əşyayla genital sahəyə toxunaraq,yerə uzanaraq və ya oturaraq sürtünmə şəklində və bəzən ritmik xəbərdar etmək şəkildə görülür. Fərqli şəkillərdə ortaya çıxan masturbasiya hərəkətləri bəzən uşaq tək olduğunda və ya bir şeyə (televiziya) diqqət verdiyi anda daha çox və bəzən də valideynlərin reaksiyasına bir cavab olaraq onları cəzalandırıcı şəkildə yanlarında tekrarlana bilər.Masturbasiyanın valideynlərə reaksiya halını almaması uşağın emosional inkişafı üçün vacibdir. Masturbasiya uşağın ilərləyən yaşına və tənbehlərə rəğmən başqalarının yanında qarşı qoyulmaz dərəcəyə gəldikdə ailə üçün bir “problem” olaraq görülə bilər.
3 yaşa qədərki dövrdə başlayan və ailə tərəfindən normal qarşılanan,üstünə çox gedilməyən və əsasən də uşaqda günahkarlıq yaratmayacaq şəkildə qarşılanan masturbasiya davranışı zaman içində azalır,altı yaşa kimi isə ya seyrəkləşir ya da ümumiyyətlə yox olur.Ancaq şiddətli reaksiya ilə qarşılanan,ayıblanan,cəzalandırılan və uşaqda rəddedilmə və günahkarlıq yaradacaq şəkildə reaksiya verilən vəziyyətlərdə masturbasiya problemli bir hal alır.Bu vəziyyət uşağın cinsəl və psixi inkişafına təsir edir.
Unudulmamalıdır ki, masturbasiya inkişafın normal bir mərhələsidir. Bəzi uşaqlarda daha sıx görüldüyü halda bəzi uşaqlarda isə bu mərhələ fərq edilmədən sovuşdurula bilər. Bu vəziyyət uşaqda bir anormallıq və ya yaşına uyğunsuzluq göstəricisi deyil və potensial bir problemə də işarə etmir.
Masturbasiya mövzusunda tez-tez soruşulan suallar:
• Uşaqda masturbasiya hansı yaşlar arasında normaldır?
• Ümumiyyətlə 3-6 yaşlar arasında tez-tez görülən masturbasiya, bəzən daha erkən yaşlarda başlayıb, daha uzun müddət davam edə bilməkdədir.
• Valideyn olaraq bu vəziyyəti görməməzlikdən gəlmək doğrudurmu?
• Lazım olduğu vəziyyətlərdə bu mövzunu uşaqlarla danışmaq və istiqamətləndirici olmaq ən doğrusudur. Amma bəzən də uşaqda günahkarlıq yaratmamaq üçün görməməzlikdən gəlmək uyğun ola bilər.
• Uşağın bu davranışı başqalarının yanında etməsi bizi utandırdığında necə davranmalıyıq?
• Bu mövzuda, uşağınıza bu vəziyyətin nə qədər xüsusi bir vəziyyət olduğunu izah edib, başqalarının yanında etməsinin uyğun olmadığını ifadə etməniz ən doğru yanaşmadır.
• Uşaqda masturbasiyanın normal görülmədiyi yaş hansı yaşdır?
• Bu vəziyyətin məktəb dövrünün başlanması ilə birlikdə azalması gözlənilər. Ancaq bəzi vəziyyətlərdə bir neçə il daha davam edə bilər.
• Masturbasiya bəzən bir problemin göstəricisi ola bilərmi?
• Masturbasiya bir problem və ya problem göstəricisi deyil. Ancaq bununla birlikdə başqa problemi varsa bir professionaldan kömək almaq uyğun olacaqdır..
• Uşağın masturbasiyası əsnasında olduqca narahat edici vəziyyətlər ola bilməkdədir. Bunun səbəbi nədir?
• Bəzi hadisələrdə, uşaq genital bölgəsi ilə məşğul olarkən tər içində qalır və nəfəs alış-verişi dəyişir, üzü sıxılır, hətta orqazma bənzəyən bir vəziyyət yaşana bilər. Çox uşaq masturbasiyanı bu qədər sıx yaşamaz. Amma xüsusilə həddindən artıq dəstəklənmək və ya həddindən artıq tənqid olunmaq, uşaqlarda bu cür vəziyyətlərə səbəb ola bilir.

Valideynlərə masturbasiya mövzusunda bəzi məsləhətlər:
• Bu vəziyyətin normal olduğunu tez-tez özünüzə və yoldaşınıza xatırladın.
• Uşaq ilə etdiyi davranış haqqında danışmaqdan çəkinməyin.
• Etdiyinin pis bir şey olduğunu düşünməsinə mane olun.
• Əsla mühakimə edici, günahlandırıcı və cəzalandırıcı olmayın.
• Ona, bədəninin çox xüsusi olduğunu və bu səbəblə bu vəziyyətin də xüsusi bir vəziyyət olduğunu uyğun bir dillə izah edin. Bu vəziyyəti yaşamaq istədiyində başqalarının yanında etməməsinin daha uyğun olacağını ifadə edib, bu vəziyyət üçün otağını istifadə edə biləcəyini açıqlayın.
• Bəzən uyğun zaman və məkan olmadığı mövzusunda onu yüngülcə xəbərdar edin. Tənqidçi deyil istiqamətləndirici olun. Lazım olduğu zamanlarda fikrini dağıtmaq üçün başqa fəaliyyətlərə istiqamətləndirin.
• Lazım olduğunda yaxınlarınızdan və ya bir professionaldan dəstək alın.
//Psixoloq: Ramilov Zamin